Lejyoner hastalığı, Legionella pneumophila bakterisinin neden olduğu ciddi bir akciğer enfeksiyonudur. Hastalık insandan insana bulaşmaz; bakteri içeren su buharı ve aerosollerin solunmasıyla yayılır. En yaygın bulaş kaynakları duş başlıkları, sıcak ve soğuk su sistemleri, soğutma kuleleri, SPA ve jakuzi alanlarıdır.

Türkiye’de Lejyoner Hastalığı Riski

Türkiye’de turizm yoğunluğu, büyük su tesisatları ve uluslararası seyahat trafiği sebebiyle Lejyoner hastalığı önemli bir halk sağlığı konusudur. 1996 yılından bu yana hastalık “Lejyoner Hastalığı Kontrol Programı” kapsamında izlenmekte ve riskli tesisler için çeşitli önlemler zorunlu tutulmaktadır.

Risk Faktörleri

Lejyoner hastalığı için risk taşıyan gruplar:

• 50 yaş üstü olmak
• Erkek olmak
• Sigara içmek
• Kronik akciğer hastalığı bulunması
• Bağışıklık sisteminin zayıf olması
• Alkol bağımlılığı
• Diyabet, kanser, organ nakli gibi hastalıklar
• Bakımsız veya eski su tesisatına maruz kalmak

Legionella Bakterisinin Görüldüğü Ortamlar

• Sıcak su tankları ve sıcak su sistemleri
• 20°C üzerindeki soğuk su tesisatları
• Soğutma kuleleri ve evaporatif soğutucular
• SPA, jakuzi ve termal havuzlar
• Dekoratif havuzlar ve fıskiyeler
• Hastanelerde solunum tedavi ekipmanları
• Diş ünitelerinin su hatları
• Göz yıkama muslukları ve yangın sprinker sistemleri

Bulaşma Yolları

Legionella iki ana yolla bulaşır:

1. Aerosollerin Solunması

• Duş başlıklarından çıkan küçük su zerrecikleri
• Soğutma kulelerinden yayılan aerosoller
• Spa, jakuzi ve kaplıcalardan yükselen buhar
• Nemlendirici ve sisleme cihazları

2. Aspirasyon

Legionella içeren suyun yanlışlıkla soluk borusuna kaçması sonucu enfeksiyon gelişebilir.

Bulaşma Kaynaklarının Yaygın Olduğu Alanlar

• Oteller
• Hastaneler
• AVM ve restoranlar
• Spor salonları
• Kamp alanları
• Fabrikalar ve endüstriyel tesisler
• SPA ve termal merkezler
• Gemi ve havalandırma sistemleri

Tesislerde Alınması Gereken Rutin Önlemler

• Legionella konusunda eğitimli bir sorumlunun görevlendirilmesi
• Sıcak su tanklarının 3 ayda bir; soğuk su tanklarının 6 ayda bir temizlenip dezenfekte edilmesi
• Sıcak su tanklarında suyun en az 60°C sıcaklıkta tutulması
• Musluklardan akan suyun 1 dakika içinde 50–60°C’ye ulaşmasının sağlanması
• Kullanılmayan boru hatlarının ve ölü noktaların tamamen kaldırılması
• Boş kalan odalardaki musluk ve duşların her gün 3–5 dakika akıtılması
• Duş başlıklarının düzenli olarak kireçten arındırılması
• Soğutma kulelerinin yılda en az iki kez mekanik temizliği
• Kalorifer ve tesisat sistemlerinin yılda bir dezenfekte edilmesi

Tesis Yeniden Açılmadan Önce Yapılması Gerekenler

• Sıcak su sisteminin sıcaklığının 70°C’ye çıkarılması ve 24 saat bu seviyede tutulması
• Tüm muslukların 5–10 dakika boyunca çalıştırılması
• Sistem genelinde hiperklorinasyon uygulanması (en az 3 ppm)
• Duş başlıklarının sökülüp temizlenmesi
• Soğutma kulelerinin tamamen boşaltılıp dezenfekte edilmesi

Su Numunesi Analizi

Legionella riskinin kontrol altına alınabilmesi için tesislerde düzenli olarak aylık su numunesi analizleri yapılmalı ve biyosid uygulamaları kesintisiz sürdürülmelidir.

Sonuç

Lejyoner hastalığı, geniş su tesisatlarının bulunduğu oteller, hastaneler ve SPA merkezleri için ciddi bir sağlık riskidir. Düzenli bakım, sıcaklık kontrolü, su analizleri ve doğru dezenfeksiyon uygulamaları hem yasal gereklilik hem de insan sağlığı açısından hayati önem taşır.

Yüzme havuzlarının sağlıklı, güvenli ve verimli şekilde çalışması için filtrasyon, ters yıkama, durulama ve süpürge işlemlerinin doğru uygulanması gerekir. Bu talimatlar, havuz suyu kalitesinin korunması ve ekipmanların uzun ömürlü kullanılabilmesi için hazırlanmıştır.

Filtrasyon (FILTER)

Havuzun normal çalışma modu olan filtrasyon işleminde denge deposu vanası tam açılır, dip emiş vanası %20–50 arası açılır ve vakum vanası kapalı tutulur. Altıyollu vana “FILTER” konumuna getirilerek pompa çalıştırılır. Filtre üzerindeki manometre değeri 0,5–1 atü arasında olmalıdır.

Basınç, başlangıç değerine göre yaklaşık %50 yükseldiğinde filtrenin kirlendiği anlaşılır ve ters yıkama ile durulama işlemlerine geçilmelidir.

Ters Yıkama (BACKWASH)

Zamanla filtre kumunun gözenekleri kir ve tortu ile dolar, bu da filtre iç basıncının yükselmesine neden olur. Manometre sarı veya kırmızı bölgeye geldiğinde ters yıkama yapılmalıdır. Altıyollu vana “BACKWASH” konumuna getirilir, pompa çalıştırılır ve kirli suyun rögara atılması sağlanır.

Bu işlem sırasında su emişi, dip emiş veya denge deposundan yapılabilir.

Durulama (RINSE)

Ters yıkama işleminden sonra filtre yüzeyinde kalan tortuların havuza karışmaması için durulama yapılır. Altıyollu vana “RINSE” konumuna alınır, pompa çalıştırılır ve gözlem camından temiz su gelene kadar işleme devam edilir.

Boşaltma (WASTE)

Havuz tabanında yoğun tortu biriktiğinde veya filtreyi kirletmeden su tahliyesi gerektiğinde “WASTE” konumu kullanılır. Bu modda kirli su filtreye girmeden doğrudan rögara aktarılır. Doğal boşaltma vanası bulunmayan sistemlerde havuz tamamen bu yöntemle boşaltılabilir.

Çevrim (RECIRCULATE)

Bu modda su, filtreden geçirilmeden havuza geri gönderilir. Su devridaiminin hızlandırılması gereken durumlarda kullanılır.

Kapalı (CLOSED)

Filtre ve pompa hattında bakım yapılacağı zaman veya havuz sezon dışına alınırken altıyollu vana “CLOSED” konumuna getirilir.

Önemli Uyarı: Altıyollu vana konumu değiştirilirken pompa kesinlikle çalıştırılmamalıdır.

Üstten Taşmalı Yüzme Havuzu Çalıştırma Talimatı

Üstten taşmalı sistemlerde su devir daimini sağlayan denge tankı ve taşma kanalları doğru yönetilmelidir.

• Pompalar çalışırken vanalar kesinlikle açılıp kapatılmamalıdır.
• Havuz boşken aydınlatma lambaları yakılmamalıdır.
• Klor ve asit hiçbir koşulda aynı kapta karıştırılmamalıdır.

A - Filtrasyon İşlemi

Havuzun günlük çalışma düzenidir ve suyun sürekli temiz kalmasını sağlar.

1. Pompayı durdur.
2. Altıyollu vanayı “FILTER” konumuna getir.
3. Dip emiş vanasını yarım aç.
4. Denge tankı vanasını tam aç.
5. Vakum vanasının kapalı olduğundan emin ol.
6. Basma vanasını tam aç.
7. Boşaltma vanasını kapat.
8. Pompayı çalıştır ve manometre basıncını kontrol et.

B - Süpürge İşlemi

Havuz tabanındaki birikmiş tortu ve kirlerin temizlenmesi için uygulanır.

1. Pompayı durdur.
2. Altıyollu vanayı “FILTER” moduna getir.
3. Dip emiş vanasını kapat.
4. Denge tankı vanasını yarım aç.
5. Vakum vanasını tam aç.
6. Basma vanasını tam aç.
7. Boşaltma vanasını aç.
8. Vakum kapağını açarak hortumu bağla.
9. Pompayı çalıştır ve süpürge işlemini gerçekleştir.

Süpürge tamamlandığında pompa ön filtre sepeti temizlenmeli ve sistem eski konumuna getirilmelidir.

Ardından ters yıkama ve durulama yapılması zorunludur.

C - Ters Yıkama İşlemi

Filtre basıncı yükseldiğinde veya süpürge işleminden sonra filtrenin temizlenmesi gerekir.

1. Pompayı durdur.
2. Altıyollu vanayı “BACKWASH” konumuna al.
3. Dip emiş vanasını kapat.
4. Denge tankı vanasını tam aç.
5. Vakum vanasının kapalı olduğundan emin ol.
6. Basma vanasını kapat.
7. Boşaltma vanasını aç.
8. Pompayı çalıştır ve su berraklaşana kadar izlemeye devam et.

D - Durulama İşlemi

Ters yıkamadan sonra filtrenin temiz suya hazırlanması için uygulanır.

1. Pompayı durdur.
2. Altıyollu vanayı “RINSE” konumuna getir.
3. Dip emiş vanasını kapat.
4. Denge tankı vanasını tam aç.
5. Vakum vanasının kapalı olduğundan emin ol.
6. Basma vanasını kapat.
7. Boşaltma vanasını aç.
8. Pompayı çalıştır ve su berraklaşınca durdur.

Durulama tamamlandıktan sonra filtrasyon moduna yeniden geçilir.

Skimmer'lı Havuz Çalıştırma Talimatı

• Pompalar çalışırken vanalar kesinlikle açılıp kapatılmamalıdır.
• Havuz boşken lambalar yakılmamalıdır.
• Klor ve asit hiçbir zaman aynı kapta karıştırılmamalıdır.

Yüzme havuzlarında karşılaşılan problemler, su kalitesinin bozulmasına, kullanıcı sağlığının risk altına girmesine ve ekipmanların arızalanmasına neden olabilir. Bu kapsamlı rehberde, yüzme havuzu problemleri ve bu problemlere yönelik kesin, uygulanabilir ve profesyonel çözümler detaylı şekilde açıklanmaktadır. Amaç, hem bireysel havuz sahipleri hem de ticari havuz işletmeleri için eksiksiz bir kaynak oluşturmaktır.

1. Havuz Suyunun Bulanık Olması

Havuz suyunun bulanık görünmesi, en sık karşılaşılan yüzme havuzu problemleri arasındadır. Bu durum genellikle filtrasyon yetersizliğinden veya kimyasal dengesizlikten kaynaklanır.

Bulanıklık Nedenleri

• Filtrenin kirli veya tıkalı olması
• Düşük klor seviyesi
• pH ve alkalinite değerlerinin dengesiz olması
• Yetersiz su sirkülasyonu
• Yüzücülerden gelen kir, yağ ve kozmetik kalıntıları

Bulanıklık Çözümleri

• Filtrede ters yıkama (backwash) yapılması
• Klor şok uygulaması
• pH değerinin 7.2–7.6 aralığına getirilmesi
• Su hareketinin artırılması için pompa süresinin uzatılması
• Gerekirse çöktürücü (flok) uygulanması

2. Yosunlanma Problemi

Yeşil, sarı veya siyah lekeler, havuzda yosun oluşumunun tipik belirtileridir. Yosunlanma, hem sağlık açısından risklidir hem de havuz estetiğini bozar.

Yosunlanma Nedenleri

• Düşük serbest klor oranı
• Yetersiz filtrasyon
• Havuz yüzeylerinin düzenli fırçalanmaması
• Güneşli ve sıcak iklim koşulları

Yosunlanma Çözümleri

• Güçlü klor şok uygulaması
• Havuz yüzeylerinin fırçalanması
• Algisit ürünlerinin kullanılması
• Filtrasyon sürelerinin artırılması

3. Kötü Koku Problemi

Havuzda kötü koku oluşması, suyun temiz olmadığı anlamına gelir. Genellikle bağlı klor (kloramin) seviyesinin yükselmesinden kaynaklanır.

Kötü Koku Nedenleri

• Yetersiz serbest klor seviyesi
• Filtrasyonun yetersiz olması
• pH dengesinin bozulması
• Ter, yağ ve kozmetiklerin birikmesi

Kötü Koku Çözümleri

• Bağlı kloru yok etmek için klor şoku
• pH değerinin optimize edilmesi
• Filtrasyonun artırılması
• Yüzücü hijyen kurallarının iyileştirilmesi

4. pH ve Kimyasal Dengesizlik Problemleri

Havuz kimyasallarının dengesiz olması, hem ekipmanlara zarar verir hem de suyun hijyen kalitesini düşürür. pH’ın çok yüksek veya çok düşük olması havuzdaki birçok sorunun temel nedenidir.

Kimyasal Dengesizlik Nedenleri

• Yanlış kimyasal dozajı
• Yoğun yüzücü kullanımı
• Yağmur suyu etkisi
• Hatalı ölçüm ve test uygulamaları

Kimyasal Denge Çözümleri

• pH değerinin 7.2–7.6 aralığına getirilmesi
• Alkalinite ayarı yapılması
• Düzenli su testi yapılması
• Profesyonel kimyasal dengeleyici ürünler kullanılması

5. Filtrasyon Problemleri

Filtre, havuz bakımının kalbidir. Filtre sistemi arızalandığında su hızla bozulur ve sağlık için risk oluşturur.

Filtre Problemi Nedenleri

• Kum filtrenin aşırı kirlenmesi
• Pompa kapasitesinin yetersiz olması
• Dolu veya tıkalı pompa sepeti
• Altıyollu vana arızası

Filtrasyon Çözümleri

• Ters yıkama yapılması
• Kum değişimi (2–3 yılda bir)
• Pompa bakımının yapılması
• Vana ve bağlantı hatlarının kontrol edilmesi

6. Düşük veya Yüksek Klor Seviyesi

Klor seviyesi havuz hijyeninin en önemli göstergesidir. Normal aralık 1–3 ppm olmalıdır.

Klor Problemi Çözümleri

• Düşük klorda şoklama yapılması
• Yüksek klorda havuzun bir süre kapatılması
• pH ayarının düzeltilmesi
• Güneş koruyucu stabilizatör (CYA) kullanılması

Sonuç: Yüzme Havuzu Problemleri Doğru Bakım ile Tamamen Önlenebilir

Yüzme havuzu problemleri düzenli bakım, doğru kimyasal dengesi ve etkili filtrasyon ile kolayca kontrol altına alınabilir. Ticari veya bireysel havuzlarda suyun temiz olması, hem sağlık hem de estetik açıdan büyük önem taşır. Bu rehberde yer alan çözümleri uygulayarak havuzlarınızı güvenli, hijyenik ve her zaman kullanıma hazır hale getirebilirsiniz.